در صورت تمایل به حضور در کلاس‌های رایگان آموزش دیابت با مرکز اطلاع رسانی شرکت نوو نوردیسک پارس به شماره زیر تماس حاصل فرمایید.
۷۷ ۶۶ ۲۰ ۸۸ -۰۲۱ و ۳۲ ۰۹ ۷۰ ۸۷ -۰۲۱
پی بردن به دیابت
هنگامی که متوجه دیابت فرزند خود می‌شویم احساسات متفاوتی در ما بروز می‌کند.
پزشک و پرستار تجربه زیادی در مواجهه با کودکان دیابتی دارند.
آنها به شما آموزش می‌دهند که چگونه دیابت کودکتان را کنترل کنید.
دیابت چیست؟1
دیابت شرایطی است که بدن نمی‌تواند انسولین بسازد.
چرا فرزند من؟13
هیچ‌کس نمی‌داند چرا بعضی کودکان دیابتی می‌شوند. والدین کودک دیابتی هیچ کار اشتباهی انجام نداده‌اند.
کودک بدلیل خوردن شیرینی زیاد دیابتی نشده‌است. والدین کودک دیابتی نمی‌توانند از دیابتی شدن کودک خود پیشگیری کنند.
چرا کودک دیابتی باید انسولین بزند؟3
بدن ما برای رشد، بازی و فعالیت نیاز به انرژی دارد.
ما انرژی لازم بدن را از طریق غذا خوردن (عمدتا کربوهیدرات مانند نان، سیب زمینی، ماکارونی و میوه) تامین می‌کنیم.
کربوهیدرات‌ها به قندی به نام گلوکز شکسته می‌شوند.
انسولین چگونه کار می‌کند؟3-1
- 1.کربوهیدرات‌ها به قندی که گلوکز نامیده می‌شود، هضم و شکسته می‌شوند.
- 2.قند وارد خون شده و از طریق گردش خون به سراسر بدن منتقل می‌شود.
- 3.هورمون انسولین در پانکراس ساخته می‌شود. پانکراس یک غده در زیر معده است. انسولین از پانکراس وارد خون می‌شود.
- 4.انسولین به جابجایی قند از خون به سلول‌های بدن مانند ماهیچه‌ها کمک می‌کند.
در افراد دیابتی چه اتفاقی میافتد؟1،2
- 1.در افراد دیابتی نوع 1، پانکراس نمی‌تواند انسولین بسازد و بنابراین جابجایی قند به سلول‌ها انجام نمی‌شود.
- 2.بنابراین موجب افزایش قند در خون می‌شود.
- 3.سلول‌های بدن انرژی لازم برای فعالیت طبیعی را بدست نمی‌آورند و این موجب ضعف افراد دیابتی می‌شود.
چون بدن کودک نمی‌تواند انسولین کافی برای انتقال قند به سلول‌ها بسازد، کودک باید روزانه انسولین تزریق کند.2
چگونه انسولین تزریق کنیم؟4
انسولین معمولا به کمک قلم یا سرنگ انسولین یا گاهی توسط پمپ انسولین تزریق می‌شود. پزشک یا پرستار مقدار و نحوه تزریق انسولین را به شما آموزش می‌دهند.
استفاده از قلم انسولین4،5
- 1.یک سرسوزن کوچک و بسیار کم درد برای تزریق انسولین بر روی قلم نصب می‌شود.
پس از هر نوبت تزریق باید سرسوزن استفاده شده با رعایت نکات بهداشتی دور انداخته شود. برای هر نوبت تزریق باید از سرسوزن جدید استفاده شود. - 2.مقدار انسولین با چرخاندن پیچ تنظیم انتهای قلم انتخاب می‌شود.
- 3.با فشار دکمه انتهای قلم، مقدار انسولین انتخاب شده تزریق می‌شود.
استفاده از پمپ انسولین6
- 1.انسولین از طریق یک لوله پلاستیکی نازک در ناحیه شکم وارد بدن می‌شود.
- 2.انسولین در یک مخزن ویژه در پمپ نگهداری می‌شود.
- 3.پمپ دکمه‌هایی دارد که مقدار انسولین دریافتی را کنترل می‌کند یا در صورت نیاز می‌توان مقدار انسولین دریافتی را افزایش داد.
چه زمان‌هایی نیاز به تزریق انسولین می‌باشد؟1
از آنجا که پانکراس توانایی تولید کافی انسولین را ندارد، کودک شما لازم است که در روز چند نوبت انسولین تزریق کند.
پزشک یا پرستار به شما برای مقدار، زمان و نحوه تزریق انسولین آموزش می‌دهند.
انواع مختلف انسولین قلمی4
انواع مختلف انسولین وجود دارد که از نظر سرعت و مدت اثر با یکدیگر تفاوت دارند.
انسولین آنالوگ سریع اثر
سریع عمل می‌کند (شروع اثر از 35-15 دقیقه) و 5-3 ساعت در بدن می‌ماند. این انسولین نزدیک به زمان وعده غذایی تزریق می‌شود.
انسولین آنالوگ طولانی اثر
آهسته تر عمل می‌کند (شروع اثر 4-1 ساعت) اما در طول روز در بدن می‌ماند(24-20ساعت). این انسولین یک یا دو بار در روز تزریق می‌شود.
انسولین آنالوگ از پیش مخلوط
حاوی مخلوط انسولین آنالوگ سریع اثر و انسولین آنالوگ متوسط اثر است. این انسولین نزدیک به زمان وعده غذایی تزریق می‌شود.
ایجاد تعادل مناسب7
کلید کنترل دیابت ایجاد تعادل بین غذا، انسولین و فعالیت بدنی است.
چنانچه کودک شما بیش از معمول غذا بخورد ممکن است نیاز باشد مقدار انسولین او را تنظیم کنید.
پزشک و پرستار، شما را در مورد تنظیم مقدار انسولین آموزش می‌دهند.4
- غذاهایی که معمولا قند خون را بالا می‌برند:7
- نان
- ماکارونی
- سیب‌زمینی
- آبمیوه
- کیک، بیسکویت و شیرینی
- فعالیت‌هایی که معمولا قند خون را پایین می‌آورند:7
- دویدن
- بازی کردن
- دوچرخه‌سواری
دلایل افت قند خون (هایپوگلایسمی) چیست؟12
افت قند خون، هایپوگلایسمی نامیده می‌شود که به قند خون کم تر از 70 میلی گرم بر دسی لیتر گفته می‌شود.
افت قند خون هنگامی اتفاق میافتد که:۶،۱۲
- تزریق خیلی زیاد انسولین
- دریافت ناکافی غذا و برخی بیماری‌ها
- فعالیت بدنی زیاد بدون کم کردن مقدار انسولین یا عدم دریافت غذای بیشتر
چگونه علائم افت قند خون را تشخیص دهیم؟12
علائم افت قند خون در کودکان متفاوت است.
در هنگام افت قند خون چه احساسی دارید؟۱،۶،۹
باید علائم افت قند خون را بشناسید.
گِزگِز لب‌ها
عرق کردن
لرزش
گرسنگی
سردرگمی
دل درد
خواب آلودگی
گیجی
عصبی شدن
افت شدید قند خون می‌تواند خطرناک باشد. مهم است که اگر حال کودک شما خوب نیست به والدین یا یک فرد بزرگسال اطلاع دهد زیرا ممکن است به درمان فوری نیاز داشته باشد.
اگر کودک شما در هنگام درس یا بازی دچار افت قند خون شد، نگران نشوید، مشکلی پیش نخواهد آمد.
از کودک بخواهید در زمان بدحالی به بزرگترها اطلاع دهد.
هنگام افت قند خون چکار باید کرد؟
هنگامی که کودک شما دچار افت قند خون شد، غذاهایی که قند خون را افزایش می‌دهد به بهبود قند خون کودک کمک می‌کنند.
غذاهایی که به افزایش سریع قند خون کمک می‌کنند:8
آموزگار کودک شما در مدرسه باید در مورد علائم افت قند خون و راه‌های درمان آن آگاهی داشته باشد.
شیرینی
شیر کم چرب
آبمیوه
افت قند خون شبانه2،9
افت قند خون ممکن است هنگام شب اتفاق بیافتد.
کودک شما ممکن است در طول شب یا اوایل صبح با حالات زیر از خواب بیدار شود.
- عرق سرد (ممکن است رختخواب یا لباس کودک مرطوب باشد.)
- گیجی و بی‌حالی
- سردرد
- کابوس
فکر خوبی است اگر پیش از خوابیدن، افت قند خون را برطرف کنید.
- از کودک خود بخواهید در صورت بی‌حالی به شما خبر دهد.
- اندازه‌گیری قند خون می‌تواند به پیگیری و درمان افت قند خون شبانه کمک کند.
دلایل افزایش قند خون (هایپرگلایسمی) چیست؟12
بالا رفتن قند خون را هایپرگلایسمی نیز می‌نامند. هنگامی اتفاق میافتد که قند خون پس از غذا خوردن افزایش می‌یابد اما انسولین کافی در بدن وجود ندارد و یا میزان فعالیت بدنی کم است.
افزایش قند خون هنگامی اتفاق میافتد که۶
فراموش کردن تزریق انسولین یا تزریق ناکافی انسولین
پر خوری کردن
فعالیت بدنی کم تر از حد معمول
بیماری
افزایش قند خون می‌تواند خطرناک باشد14
افزایش شدید قند خون می‌تواند موجب بدحالی شده و گاهی بسیار خطرناک باشد.
کودک در صورت بروز هر یک از علائم زیر باید والدین خود یا دیگر افراد بزرگسال را با خبر کند.
ممکن است انجام آزمایش کتون خون یا ادرار لازم باشد و به پزشک یا بیمارستان مراجعه کنید.
خستگی
حالت تهوع
تاری دید
افزایش تشنگی یا خشکی دهان
تکرر ادرار
علائم قند خون بالا2
علائم زیر ممکن است نشانه بالا بودن قند خون باشند:
ضعف و خستگی
تشنگی زیاد
تاری دید
نیاز بیش از اندازه به دستشویی
خواب آلودگی یا کسل بودن
نوشیدن آب یا مایعات بدون قند ممکن است مفید باشد، یا نیاز به افزایش مقدار انسولین باشد.
پزشک و پرستار اقدام مناسب را به شما آموزش می‌دهند.
چه زمان سنجش قند خون نیاز است؟۱۱و۱۰
قند خون کودک باید بطور منظم 4 بار در روز اندازه‌گیری شود.
معمولاً در زمان‌های زیر انجام می‌شود:11
- هنگام بیدار شدن از خواب
- پیش از وعده اصلی غذا
- پیش از ورزش
- هنگام خواب
بعضی مواقع لازم است سنجش قند خون پس از غذا و طی شب نیز اندازه‌گیری شود.11
هنگام بیماری یا افت قند خون ممکن است دفعات بیشتر سنجش قند خون لازم باشد.11
مقادیر خوب قند خون در دیابت کدام‌ها هستند؟6
دستیابی به مقادیر زیر در بلند مدت ایده‌آل است.
- زمانهدف
- پیش از غذا80-130 میلی گرم بر دسی لیتر
- ای وان سیکم تر از 7 درصد
- بعد از غذا کم‌تر از 180 میلی گرم بر دسی لیتر
*مقادیر بالا برای تمامی افراد دیابتی غیر باردار می‌باشد.
چنانچه زود به این مقادیر قند خون دست نیافتید نگران نشوید زیرا کار دشواری است. هنگامی که با نحوه‌ی پاسخ بدن کودک به غذایی که میخورد و فعالیت بدنی که دارد آشنا شوید، کنترل دیابت ساده‌تر خواهد شد.
غذای سالم15،20
یک برنامه غذایی متعادل
حفظ یک برنامه غذایی سالم و متعادل همراه با فعالیت بدنی منظم و تزریق انسولین اهمیت دارد.
3 وعده اصلی غذایی متعادل همراه با میان وعده‌های وسط روز برای کودکان دیابتی نیاز است.
گروه‌های غذایی گوناگون
هیچکدام از گروه‌های غذایی به تنهایی تمام انرژی و مواد مغذی مورد نیاز را تامین نمی‌کنند. بدین منظور یک تعادل سالم از تمام گروه‌های غذایی گوناگون لازم است که در هرم راهنمای غذایی نشان داده شده است.
آشنایی با کربوهیدرات‌ها16،17
کربوهیدرات ها یک نوع از غذاها هستند که انرژی مورد نیاز برای رشد و تکامل بدن را فراهم می‌کنند.
کربوهیدرات‌ها به قندها شکسته می‌شوند و بنابراین موجب حفظ سطح قند خون می‌شوند.
کربوهیدرات‌ها در گروه‌های غذایی گوناگون شیرین و لذیذ یافت می‌شوند.
کربوهیدرات‌ها و انسولین
کربوهیدرات‌ها در دستگاه گوارش به قندها شکسته شده و جذب گردش خون می‌شوند.
وظیفه اصلی انسولین تنظیم سطح قند خون می‌باشد.
آشنایی با انواع گوناگون کربوهیدرات‌ها و چگونگی تاثیر آنها بر قند خون برای کنترل دیابت ضروری است.
انواع گوناگون کربوهیدرات‌ها
3 نوع کربوهیدرات متفاوت وجود دارد:16
۱.قند ( کربوهیدرات ساده) ۲.نشاسته(کربوهیدرات پیچیده) ۳.فیبر (کربوهیدرات پیچیده)
قند (کربوهیدرات ساده)15،16
قندها کربوهیدرات‌های کوتاه اثر هستند که سطح قند خون را به سرعت بالا می‌برند.
غذا و نوشیدنی‌‌های حاوی قند هنگام افت قند خون (هایپوگلایسمی) استفاده می‌شوند تا سطح قند خون به سرعت افزایش یابد.
نشاسته و فیبر15،21
(کربوهیدرات‌های پیچیده)
نشاسته نوعی کربوهیدرات طولانی اثر است که قند خون را به آرامی طی زمان بالا می‌برد.
از آنجا که دستگاه گوارش انسان قادر به هضم بخش قابل توجهی از فیبرها نمی‌باشد، بنابراین می‌توانند باعث کاهش چربی خون و سطح پایین تر انسولین و قند خون بعد از غذا شوند.
غذاهای حاوی نشاسته و فیبر برای زمان فعالیت‌های طولانی مدت مانند پیاده‌روی و فوتبال مناسب هستند و از افت قند خون جلوگیری می‌کنند.
چه غذاهایی حاوی کربوهیدرات هستند؟16
اسامی برخی غذاهای متداول که حاوی کربوهیدرات زیاد هستند در جدول زیر آمده‌اند:
- قند (کربوهیدرات ساده)
- میوه و آبمیوه
- کیک
- کلوچه
- برخی غلات
- نشاسته(کربوهیدرات پیچیده)
- سیب زمینی
- نان
- ماکارونی
- برنج
- نخود ها
- ذرت
- حبوبات
- فیبر(کربوهیدرات پیچیده)
- میوه و سبزی
- غلات کامل
- حبوبات
- مغزدانه‌ها
البته برچسب‌های مواد غذایی در کشور‌های گوناگون تفاوت دارند.
راهنمای شمارش کربوهیدرات17،18
آموزش شمارش کربوهیدرات به افراد دیابتی ضروری است. شمارش کربوهیدرات کمک می‌کند تا تعادل بین دریافت غذا، انسولین و فعالیت بدنی حفظ شود.
میان وعده سالم19
میان وعده‌ها می‌توانند انرژی موردنیاز بین وعده‌های اصلی غذا را تامین کنند و سطح قند خون را متعادل نگه دارند.
نمونه‌هایی از میان وعده‌های سالم :19
- میوه و سبزی
- 1 عدد سیب کوچک
- 80 گرم انگور
- 1 عدد کیوی
- 1 عدد هلو
- 1 قاشق غذاخوری کشمش
- برگه زردآلو
- گیلاس
- برش‌های خیار
- پروتئین
- 50 گرم پنیر کم چرب
- 1 عدد تخم مرغ پخته
- لبنیات
- ماست ساده یا میوه‌ای
- نشاسته
- 3 عدد نان سوخاری کوچک
- چربی
- 10 عدد بادام
- 1 قاشق غذاخوری کره بادام زمینی
- 1 قاشق غذاخوری تخمه کدو
بر اساس توصیه‌های مشاور تغذیه
تغذیه در مدرسه15،18
هنگام مصرف وعده اصلی غذا یا میان وعده در مدرسه، باید یک وعده متعادل سالم انتخاب شود.
در صورت لزوم برای تزریق انسولین در مدرسه می‌توان از معلم کودک کمک گرفت.
چنانچه کودک غذای تهیه شده از سوی مدرسه را مصرف می‌کند، باید والدین از نوع و مقدار آن آگاهی داشته باشند تا بتوانند مقدار انسولین آن نوبت را تعیین کنند.
شاید بهتر باشد والدین از قبل از برنامه غذایی هفتگی مدرسه مطلع باشند.
مهمانی‌ها 15
دیابتی بودن به این معنی نیست که کودک نمی‌تواند به مهمانی برود و لذت ببرد. کودک می‌تواند مقداری کیک و شیرینی مصرف کند.
چنانچه کودک در مهمانی بازی کند و بدود ممکن است مقداری انرژی بسوزاند.
قند خون کودک همیشه باید پس از مهمانی ، زمان خواب و صبح روز بعد اندازه‌گیری شود.
ممکن است برای حفظ تعادل قند خون نیاز به انسولین اضافی باشد. مطمئن شوید کودک به‌هنگام بدحالی بزرگترها را مطلع می‌کند.
دوستیِ شیرین
کیپو، مسافری از سیاره قندی‌ها
آموزش از راه داستان برای بچه‌ها خیلی جالب‌تر و هیجان‌انگیز است! از اوایل دهه ۹۰، یک عروسک دوست‌داشتنی به نام «کیپو» به دنیا آمد. کیپو تصمیم گرفت از سرزمین قندی‌ها به زمین بیاید تا ببیند بچه‌های دیابتی چطور زندگی می‌کنند. او با ماجراهای شیرین و رنگارنگش، به بچه‌ها یاد می‌دهد که چطور می‌توانند با دیابت دوست شوند و زندگی شاد و سالمی داشته باشند! بیایید با کیپو همراه شویم و به دنیای قند و شادی سفر کنیم!
نوو نوردیسک پارس حامی انجمن دیابت گابریک در آموزش به کودکان مبتلا به دیابت است.
منابع
- NIH Medline Plus Library."Type 1 Diabetes." MedlinePlus, www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/000305.htm. Accessed October 2012.
- NIH Medline Plus Library. "Diabetes." MedlinePlus, www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/001214.htm. Accessed October 2012.
- NIH Medline Plus Library."Carbohydrates." MedlinePlus, www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/002469.htm. Accessed October 2012.
- Bangstad, H. J., et al. "ISPAD Clinical Practice Consensus Guidelines 2009 Compendium: Insulin Treatment in Children and Adolescents with Diabetes." Paediatric Diabetes, vol. 10, Suppl. 12, 2009, pp. 82–99.
- Novo Nordisk. "Novo Nordisk Website." www.novonordisk.com. Accessed October 2012.
- Kahn, E., and S. “Chapter 6.” Standard of Care in Diabetes, American Diabetes Association, 2024, pp. S115–S115. Available at www.diabetesjournal.org/care.
- Smart, C., et al. "ISPAD Clinical Practice Consensus Guidelines 2009 Compendium: Nutritional Management in Children and Adolescents with Diabetes." Pediatric Diabetes, vol. 10, Suppl. 12, 2009, pp. 100–117.
- Robertson, K., et al. "ISPAD Clinical Practice Consensus Guidelines 2009 Compendium: Exercise in Children and Adolescents with Diabetes." Pediatric Diabetes, Suppl. 12, 2009, pp. 154–168.
- Diabetes.co.uk. "Nocturnal Hypoglycemia: Night Time Hypo." www.diabetes.co.uk/nocturnalhypoglycemia.html. Accessed October 2012.
- Rewers, M. P., et al. "ISPAD Clinical Practice Consensus Guidelines 2009 Compendium: Assessment and Monitoring of Glycemic Control in Children and Adolescents with Diabetes." Pediatric Diabetes, vol. 10, Suppl. 12, 2009, pp. 100–117.
- American Diabetes Association. “Children and Adolescents.” Standards of Care in Diabetes—2024, vol. 47, no. Supp. 1, 2024, pp. S263–S264. Diabetes Care, doi:10.2337/dc24-S005.
- "Introduction and Methodology: Standards of Care in Diabetes—2024." Diabetes Care, vol. 47, no. Supp. 1, 2024, pp. S1–S4.
- Mayo Clinic Staff. “Type 1 Diabetes in Children - Symptoms and Causes.” Mayo Clinic, 2 Sept. 2023, www.mayoclinic.org/diseases-conditions/type-1-diabetes-in-children/symptoms-causes/syc-20355306.
- “Type 1 Diabetes in Children.” Mayo Clinic, Mayo Foundation for Medical Education and Research, 2 Sept. 2023, www.mayoclinic.org/diseases-conditions/type-1-diabetes-in-children/diagnosis-treatment/drc-20355312. Accessed 20 Sept. 2024.
- Robertson K et al. ISPAD Clinical Practice Consensus Guidelines 2009 Compendium: Exercise in children and adolescents with diabetes. Pediatr Diabetes 2009: 10(Suppl.12): 154-168
- NIH MedlinePlus library. Carbohydrates. Available at: www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/002469.htm Accessed October 2012.
- Mehta, Sanjeev N., et al. "Impact of carbohydrate counting on glycemic control in children with type 1 diabetes." Diabetes Care 32.6 (2009): 1014-1016.
- Pihoker, Catherine, et al. "ISPAD Clinical Practice Consensus Guidelines 2018: The delivery of ambulatory diabetes care to children and adolescents with diabetes." Pediatric diabetes 19 (2018).
- Diabetes UK, https://www.diabetes.org.uk/guide-to-diabetes/enjoy-food/eating-with-diabetes/healthy-swaps/healthy-swaps-snacks. Accessed 9 Oct. 2024.
- Food-Based Dietary Guidelines - Iran.” Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAO), https://www.fao.org/nutrition/education/food%20based%20dietary%20guidelines/regions/countries/iran/en/. Accessed 9 Oct. 2024.
- Raymond, Janice L., and Kelly Morrow. Krause and Mahan’s Food and the Nutrition Care Process. 16th ed., Elsevier Health Sciences, 2022.
