راهکارهای مدیریت دیابت در ماه رمضان
راهکارهای مدیریت دیابت در ماه رمضان۱
آمارهای اخیر نشان می‌دهند که بیش از ۱۴۸میلیون مسلمان مبتلا به دیابت در دنیا وجود دارد و با وجود معافیت ایشان از روزهداری، بیش از ۱۱۶میلیون نفر مسلمان مبتلا به دیابت، روزه می‌گیرند.
از آنجا که ایران یکی از بزرگ‌ترین و پرجمعیت‌ترین کشورهای مسلمان جهان به شمار می‌رود، پرداختن به راهکارهای مدیریت دیابت در ماه رمضان در این مقاله بی‌فایده نخواهد بود.
نکات ضروری برای روزه‌داران دیابتی۲
اهمیت بسیاری دارد که مبتلایان به دیابت علاقه‌مند به روزهداری در ماه رمضان، برای اطلاع از وضعیت مدیریت دیابت خود، به کادر‌درمانی مجرب مراجعه کنند تا از میزان خطر احتمالی ناشی از روزهداری بر سلامت خود مطلع شوند.
بنابراین بسیار مهم است که از خود بپرسیم:
1- به چه نوعی از دیابت مبتلا هستم (دیابت نوع یک یا دو)؟
2- آیا در حال حاضر متوسط سطح قند خون من (HbA1c) در محدوده مطلوب خود قرار دارد یا خیر؟
3- چه دسته داروهایی برای مدیریت دیابت خود مصرف می‌کنم؟ به عنوان مثال، آیا داروهایی که مصرف می‌کنم خطر هایپوگلایسمی (افت سطح قند خون) را افزایش می‌دهند یا خیر؟
4- آیا به عوارض دیابت مبتلا هستم و آیا از احتمال وخامت این عوارض به دنبال روزهداری مطلع هستم؟
توصیه می‌شود که پرسش‌های فوق و سایر پرسش‌های احتمالی را حتما از پزشک درمانگر خود پرسیده و با مطالعه مطالب مفید در این زمینه، دانش خود را افزایش دهیم.
بیشتر بدانیم: درمان‌های دارویی دیابت
خطرهای شایع روزهداری در مبتلایان به دیابت۳
از جمله مهم‌ترین عوارض احتمالی مرتبط با روزهداری در مبتلایان به دیابت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
هایپوگلایسمی
کاهش دریافت مواد غذایی، احتمال وقوع عارضه هایپوگلایسمی (کاهش سطح قند خون) را به ویژه در مبتلایان به دیابت نوع یک تشدید می‌کند.
هایپرگلایسمی
در یک مطالعه گسترده، میزان بروز هایپرگلایسمی شدید نیاز به بستری بیمارستانی در ماه رمضان در مبتلایان به دیابت نوع دو، پنج برابر و میزان بروز هایپرگلایسمی شدید با یا بدون وقوع کتواسیدوز در مبتلایان به دیابت نوع یک، تا سه برابر افزایش داشت.
کتواسیدوز دیابتی
بیماران دیابتی، به ویژه مبتلایان به دیابت نوع یک، در صورتی که طی ماه رمضان اقدام به روزهداری کنند، در معرض خطر عارضه کتواسیدوز دیابتی هستند؛ به ویژه اگر قبل از ماه رمضان دیابت آنان به خوبی کنترل نشده باشد.
کم‌آبی و ترومبوز
محدودیت مصرف مایعات طی روزهداری، به ویژه اگر ساعات طولانی باشد، موجب کم‌آبی بدن(دهیدراتاسیون) می‌شود. در نتیجه تعریق شدید در هوای گرم و مرطوب یا افرادی که فعالیت بدنی شدید دارند، آب بدن از دست می‌رود. سنکوپ(غش کردن)، سقوط و آسیب‌های ناشی از آن و شکستگی‌های استخوانی ممکن است بر اثر کاهش میزان مایعات بدن و افت فشارخون رخ دهد.
افزایش غلظت خون ثانویه به کم‌آبی در بدن این افراد، ممکن است خطر ترومبوز و سکته مغزی را افزایش دهد.
اکنون که با مهم‌ترین عوارض احتمالی روزهداری در افراد دیابتی آشنا شدیم، توصیه‌هایی برای مدیریت بیماری دیابت نوع یک و دیابت نوع دو در ماه رمضان خواهیم داشت:
مدیریت دیابت نوع یک در ماه رمضان۳
روزهداری در ماه رمضان برای مبتلایان به دیابت نوع یک ممکن است با خطرات جدی همراه باشد. به‌ویژه در بیمارانی که سطح قند خون آنان به خوبی کنترل نیست، دسترسی محدود به امکانات درمانی دارند، نسبت به علایم وقوع هایپوگلایسمی آگاهی لازم را ندارند، کنترل سطح قند خون آنان ناپایدار است یا سابقه بستری‌های مکرر در بیمارستان را دارند.
چه راهکارهایی وجود دارد؟
1- استفاده از رژیم غذایی مناسب و اصولی از جمله اقداماتی است که احتمال مواجهه با افزایش یا کاهش سطح قند خون را در طول روزهداری کاهش می‌دهد.
2- استفاده از انسولین‌های نسل جدیدتر می‌تواند گزینه ایمن‌تری باشد و مطالعات متعددی به نفع آنها وجود دارند.
۳- استفاده از اینفوزیون مداوم انسولین زیرجلدی(پمپ انسولین)، استراتژی دیگر درمانی در این بیماران است. مطالعات جدید نشان داده‌اند که مبتلایان به دیابت نوع یک استفاده‌کننده از پمپ انسولین، به هنگام روزهداری، بهبود اندکی را در سطح هموگلوبین A1c تجربه کرده‌اند.
مدیریت دیابت نوع دو در ماه رمضان۳
به طور کلی، عوارض ناشی از روزهداری در ماه رمضان برای مبتلایان به دیابت نوع دو که کنترل درست و منظمی بر بیماری خود دارند، کمتر است. با این حال، احتمال ابتلا به افزایش سطح قند خون پس از صرف وعده‌های سحری و افطار به ویژه اگر سنگین مصرف شده باشند وجود دارد. تقسیم کالری در دو تا سه وعده کوچک‌تر و سبک‌تر طی ساعات پس از افطار تا سحر، ممکن است از وقوع هایپرگلایسمی شدید پس از صرف غذا در این بیماران جلوگیری کند.
در مجموع می‌توان گفت که بیماران مبتلا به دیابت نوع دو، باید کنترل سطح قند خون خود را به صورت منظم انجام دهند و در اقدام به روزهداری محتاط باشند.
بیماران تحت درمان با فقط متفورمین، می‌توانند با احتیاط روزه بگیرند؛ زیرا احتمال افت قند خون شدید(هایپوگلایسمی) در آنان اندک است.
مبتلایان به دیابت نوع دو مصرف‌کننده سولفونیل‌اوره‌ها، باید در اقدام به روزه‌گیری بسیار محتاط باشند؛ زیرا در صورت استفاده نادرست دارو یا تغییر غیر‌اصولی دوزهای آن، احتمال افت سطح قند خون (هایپوگلایسمی) وجود دارد.
بیشتر بخوانیم: تغییرات سبک زندگی برای مدیریت بهتر دیابت
انتخاب‌های مناسب غذایی و نوشیدنی در سحری۲
مبتلایان به دیابت باید توجه داشته باشند که خوردن وعده سحری بسیار مهم است و نباید آن را حذف کرد. در این وعده غذایی باید از غذاهای غنی از فیبر و نشاسته مانند غلات پرفیبر ، گندم سیاه، بلغور گندم، برنج قهوه‌ای استفاده کرد زیرا جذب آرام‌تری دارند. همچنین باید به اندازه کربوهیدرات موجود در وعده‌های غذایی دقت کرد تا طی روزهداری، سطح قند خون در محدوده‌ای مناسب باقی بماند.
عدس، نخود و لوبیا منابع خوبی از پروتئین‌ها و فیبرها هستند. اگر این مواد غذایی همراه با میوه‌ها و سبزیجات مصرف شوند، باعث جلوگیری از یبوست و حفظ سلامت قلب خواهند شد.
نکته آخر آن که باید در وعده غذایی سحری و قبل از شروع روزه، مایعات بدون قند و بدون کافئین به میزان کافی مصرف شود تا از کم‌آبی بدن طی روز جلوگیری شود.
انتخاب‌های مناسب غذایی و نوشیدنی در افطار۲
بسیاری از روزه‌داران با خوردن خرما افطار می‌کنند. خرما غنی از فیبر است اما منبع خوبی برای کربوهیدرات نیز محسوب می‌شود. دو عدد خرمای درشت، می‌تواند حدود 20 گرم کربوهیدرات فراهم کند که به اندازه یک برش متوسط نان است.
بهتر است از مایعات بدون قند برای افطار استفاده کنید؛ آب بهترین گزینه است. در وعده افطار، از نوشیدن مایعات گازدار شیرین یا آبمیوه‌ها خودداری کنید؛ زیرا سطح قند خون شما را افزایش داده و حتی باعث تشدید حس تشنگی می‌شود.
توصیه می‌شود که از مصرف شیرینی‌جات به دلیل وجود قند و چربی بسیار بالا در آنها خودداری کنید.
سعی کنید که خوردن غذاهای سرخ شده و چرب محدود باشد؛ زیرا زیاده‌روی در مصرف آنها موجب افزایش سطح کلسترول و نیز فشار خون می‌شود. همچنین خطر ابتلا به چاقی وجود دارد.
جمع بندی
در این مقاله تلاش شد تا نمایی کامل از چگونگی کنترل سطح قند خون در مبتلایان به دیابت که تمایل به روزهداری در ماه رمضان دارند ارائه شود. اما مبتلایان به دیابت علاقه‌مند به روزهداری، قبل از اقدام به روزه باید حتما با پزشک خود مشورت کنند.
لازم به ذکر است که همه روزه‌داران مبتلا به دیابت، اگر دچار هایپوگلایسمی شدند، باید بلافاصله روزه خود را باز کنند تا از افت بیشتر سطح قند خون جلوگیری شود.
بیشتر بخوانید
- https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10507567/#:~:text=Recent%20global%20data%20suggests%20that,commonly%20reported%20symptom%20is%20hypoglycemia.
- https://www.diabetes.org.uk/about-diabetes/looking-after-diabetes/ramadan#:~:text=High%20blood%20sugars%20can%20increase,water%20and%20seek%20medical%20advice.
- https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC2909082/
