دیابت بارداری چیست؟۱
دیابت بارداری زمانی اتفاق می‌افتد که فرد غیر دیابتی در طول بارداری خود دچار افزایش قند خون می‌شود، که می‌تواند به دلیل تغییرات هورمونی که در این دوران در بدن اتفاق می‌افتد، رخ دهد.
دیابت بارداری ممکن است در هر مرحله‌ای از بارداری رخ دهد، اما در سه ماهه دوم یا سوم بارداری (شش تا نه ماهگی) شایع‌تر است.
در صورت ابتلا به دیابت بارداری این احتمال وجود دارد که عوارضی برای مادر یا نوزاد رخ دهد. بنابراین مهم است که این اختلال در زمان مناسب تشخیص داده شود تا بتوان آن را به درستی مدیریت کرد.
به همین دلیل، پزشک در طول دوران بارداری، بین هفته ۲۴ تا ۲۸ یا در برخی موارد زودتر آن را بررسی می‌کند.
علائم و علل دیابت بارداری۱
بسیاری از زنان علائم دیابت بارداری را احساس نمی‌کنند، اغلب تشخیص آن‌ها دشوار است زیرا به راحتی می‌توان آن‌ها را با علائم طبیعی بارداری اشتباه گرفت:
- پرنوشی
- پر ادراری
- خشکی دهان
- احساس خستگی
دیابت بارداری به دلیل تغییرات هورمونی در دوران بارداری ایجاد می‌شود. با پیشرفت بارداری، جفت، هورمون‌هایی تولید می‌کند که می‌توانند منجر به افزایش مقاومت سلول ها به انسولین شوند و در نتیجه موجب عدم کارایی کافی هورمون انسولین (که سطح قند خون شما را کنترل می‌کند) در بدن می‌گردد.
تشخیص دیابت بارداری۲
از آنجایی که تشخیص دیابت بارداری از روی علائم آن می‌تواند دشوار باشد، پزشک فرد باردار را با بررسی سطح قند خون با استفاده از آزمایشی به نام آزمایش تحمل قند خوراکی (OGTT) غربالگری می‌کند. این آزمایش اغلب بین هفته‌های ۲۴ و ۲۸ بارداری اتفاق می‌افتد، اگر خانم باردار در شرایط "پرخطر" قرر داشته باشد، تشخیص زودتر انجام می‌شود. این آزمایش معمولاً شامل این است که پزشک سطح قند خون خانم باردار را در حالت ناشتا و پس از دادن یک نوشیدنی شیرین از طریق آزمایش خون بررسی می‌کند.
شیوع دیابت۳
این میزان در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا ۱۳ درصد است که علت آن وجود بالاترین سطح عوامل خطر برای ابتلا به دیابت بارداری در این منطقه جغرافیایی است. این عوامل شامل وزن بالا، فعالیت بدنی پایین، ازدواج فامیلی، سابقه دیابت بارداری، سابقه بیماری‌های قلبی و سطح هموگلوبین ای وان سی بیش از ۵/۷ درصد است.
عوامل خطر دیابت بارداری۴
در حالی که هر فرد در دوران بارداری ممکن است به دیابت بارداری مبتلا شود، عوامل زیر فرد را در معرض خطر بیشتری قرار می‌دهد:
- پایین بودن HDL یا چربی خوب خون
- افزایش وزن بدن (شاخص توده بدنی بالاتر از 25کیلوگرم بر متر۲)
- سابقه دیابت بارداری قبلی یا زایمان فرزند با وزن بالا یا عوارض متابولیکی مانند فشار خون
- سابقه خانوادگی دیابت (بستگان درجه یک)
- تری گلیسرید بالاتر از ۲۵۰ میلی گرم بر دسی لیتر
- فعالیت بدنی کم
- هموگلوبین ای وان سی HbA1c بالاتر از ۵/۷ درصد
- سندرم تخمدان پلی کیستیک
- نتیجه اختلال در تحمل گلوکز خوراکی یا OGTT مختل
- هرگونه نشانه ای از مقاومت به انسولین (مانند آکانتوزیس نیگریکانس- نوعی عارضه پوستی)
- سابقه مشکلات یا بیماری‌های قلبی
عوارض دیابت بارداری۶و۵
خانم‌های باردار مبتلا به دیابت بیشتر از غیر دیابتی‌ها در معرض عوارضی مانند فشار خون دوره بارداری (پره اکلامپسی)، زایمان سزارین و دیابت در دوران پس از بارداری قرار دارند. تا ۷۰ درصد از بانوانی که به دیابت بارداری مبتلا هستند طی سال‌های بعد از بارداری به دیابت مبتلا می‌شوند.
نوزادان مادران مبتلا به دیابت بارداری در خطر عوارضی مانند وزن بالا در هنگام تولد(4 کیلوگرم و بیشتر)، افت قند خون دوره نوزادی، زردی نوزادان یا سندرم‌های نادر، دیستوشی (گیرکردن) شانه، مرگ پس از تولد، لزوم بستری در بخش مراقبتهای ویژه نوزادان هستند و مادران نیز ممکن است دچار عوارضی نظیر زایمان زودرس، مرده‌زایی، بیماری‌های قلبی و عروقی، انواعی از سرطان‌ها، بیماری‌های کلیوی، روانی و چشمی گردند.
دیابت بارداری چگونه مدیریت می‌شود؟۲
در حالی که برخی از زنان می‌توانند با پیروی از یک رژیم غذایی متعادل، همراه با داشتن فعالیت بدنی وضعیت خود را مدیریت کنند، برخی دیگر ممکن است برای کمک به کنترل سطح قند خون خود به دارو نیاز داشته باشند. مهم است که در این مورد با پزشک خود صحبت کنند، زیرا آن‌ها می‌توانند بر اساس نیازهای فردی راهنمایی ارائه دهند و در طول بارداری از ایشان حمایت کنند.
دردیابت بارداری اندازه گیری سطح قند خون روزانه بسیار مهم است. در دوران دیابت بارداری تیم مراقبتهای بهداشتی توصیه های لازم را در رابطه با ز مان، دفعات اندازه گیری و سطح مناسب قند خون به افراد مبتلا به دیابت بارداری ارائه می نمایند.
علاوه بر سونوگرافی معمولی، ممکن است در طول بارداری به شما سایر اقدامات تشخیصی دیگری نیز برای بررسی چگونگی رشد جنین پیشنهاد شود.
150 دقیقه ورزش متوسط در هفته توصیه می شود، که می‌تواند تنها نیم ساعت پیاده‌روی ساده روزانه باشد.
ایجاد تغییرات در رژیم غذایی می‌تواند به کنترل سطح قند خون در دوران دیابت بارداری کمک کند.
سایر توصیه‌ها در دیابت بارداری:
- برنامه غذایی منظم( معمولا سه وعده در روز) و پرهیز از حذف وعده‌های غذایی
- استفاده از کربوهیدرات‌های نشاسته‌ای و پیچیده و غذاهایی که قند را به آرامی‌آزاد می‌کنند، مانند سیب زمینی، نان جو در رژیم غذایی
- مصرف میوه و سبزیجات فراوان
- مصرف منابع پروتئینی بدون چربی یا با چربی مفید(مثل روغن ماهی با امگا 3 )
آیا در دوران بارداری، باید دارو مصرف کرد؟۵و۲
برای برخی از زنان، تغییر رژیم غذایی و فعالیت بدنی برای رسیدن به سطح قند خون مورد نظر کافی است. اما برای برخی دیگر، درمان دیابت بارداری ممکن است شامل تجویز دارو برای کمک به کنترل سطح قند خون باشد. ارائه دهنده مراقبتهای بهداشتی ممکن است تزریق انسولین را بر اساس نیاز دارویی تجویز کند.
این قرص به کاهش میزان قند تولید شده توسط کبد کمک می‌کند و باعث می‌شود انسولین به درستی کار کند که همراه یا بعد از غذا مصرف می‌شود.
انسولین هورمونی است که به قند اجازه می‌دهد وارد سلول‌ها شود تا سلول ها از آن برای تولید انرژی خود استفاده کنند.
انسولین با استفاده از یک سوزن کوچک در زیر پوست – معمولاً در ران‌ها، بازوها و شکم تزریق می‌شود.
زایمان و پس از زایمان ۲
در دیابت بارداری، زمان ایده آل برای زایمان حدود هفته‌های ۳۸ تا ۴۰ است. اگر قند خون در حد طبیعی باشد و هیچ نگرانی در مورد سلامت مادر یا نوزاد وجود ندارد، ممکن است بتوان تا شروع زایمان طبیعی صبر کرد.
در حین زایمان، قند خون پایش و کنترل می‌شود و در صورت نیاز، انسولین بصورت انفوزیون (سرمی) تزریق می‌شود. به دلیل این نظارت‌های ویژه، توصیه می‌شود که افراد مبتلا به دیابت بارداری در بیمارستانی زایمان کنند که متخصصان مراقبتهای بهداشتی آموزش دیده در آنجا حضور داشته باشند.
سطح قند خون نوزاد بلافاصله پس از تولد آزمایش می‌شود. اگر سطح قند خون پایین باشد، ممکن است نیاز باشد که نوزاد به طور موقت از طریق لوله یا قطره تغذیه شود.
هر دارویی که در دیابت بارداری برای کنترل قند خون مصرف می‌گردید، معمولاً پس از زایمان قطع می‌شود. توصیه می‌شود که قند خون خود را تا ۱ یا ۲ روز پس از زایمان بررسی کنند.
اگر مادر و نوزاد هر دو خوب باشند، به طور معمول پس از ۲۴ ساعت می‌توانند به خانه بروند.
با مدیریت سریع و مناسب دیابت بارداری، نگرانی برای بارداری و زایمان سالم وجود ندارد.
درباره دیابت خود بیشتر بدانید
- https://www.diabeteswhatsnext.com/global/en/about-diabetes/gestational-diabetes.html
- https://www.diabeteswhatsnext.com/global/en/treatments/gestational-diabetes-treatment.html
- Al-Rifai, Rami H., et al. "Prevalence of gestational diabetes mellitus in the middle east and North Africa, 2000–2019: A Systematic Review, Meta-Analysis, and Meta-Regression." Frontiers in endocrinology 12 (2021): 668447.
- Rodriguez, Quintanilla, and Heba Mahdy. "Gestational diabetes." (2019).
- https://www.diabetes.org.uk/diabetes-the-basics/gestational-diabetes/testing-and-treatment. Last accessed: March 2024.
- Farahvar, Salar, Asnat Walfisch, and Eyal Sheiner. "Gestational diabetes risk factors and long-term consequences for both mother and offspring: a literature review." Expert review of endocrinology & metabolism 14.1 (2019): 63-74.
- Hod, Moshe, et al. "The International Federation of Gynecology and Obstetrics (FIGO) Initiative on gestational diabetes mellitus: A pragmatic guide for diagnosis, management, and care." International journal of gynaecology and obstetrics: the official organ of the International Federation of Gynaecology and Obstetrics 131 (2015): S173-S211.
