چاقی و دیابت: ارتباطی پیچیده و دوطرفه
چاقی و دیابت: ارتباطی پیچیده و دوطرفه۱
چاقی در سنین مختلف، یک بیماری بسیار شایع و البته مزمن است. فرد دچار این عارضه (چاقی)، ممکن است به انواع آسیب‌های جسمی، روانی و حتی اجتماعی مبتلا شود.
پس مهم است که در دنیای مدرن امروز و در میان مشکلات این نوع زندگی، به مدیریت چاقی یا اضافه وزن خود اقدام کنیم؛ زیرا مدیریت چاقی و اضافه وزن می‌تواند سرعت ابتلای فرد سالم به پیش دیابت و سپس دیابت نوع ۲ را کاهش داده، سطح قند خون را کنترل کرده و از ابتلا به انواع مختلف بیماری‌های قلبی عروقی و حتی مرگ جلوگیری کند.
نکته: دیابت می‌تواند چاقی را تشدید کند؛ زیرا مصرف داروهای کاهش‌دهنده سطح قند خون مانند انسولین، خود تشدید‌کننده چاقی است. از طرفی دیگر، هر چه فرد چاق تر شود، سطح قند خون وی افزایش یافته و احتمال ابتلا به دیابت در او نیز بیشتر می‌شود. به همین دلیل می‌توانیم رابطه بین دیابت و چاقی را رابطه‌ای پیچیده و دوطرفه بدانیم.
چاقی و شاخص توده بدنی(BMI)۱
سازمان بهداشت جهانی برای اندازه‌گیری و تعیین میزان چاقی افراد، شاخصی را تحت عنوان
BMI (Body Mass Index) تعریف کرده است، که از تقسیم وزن (بر حسب کیلوگرم) بر مجذور قد (بر حسب متر مربع) محاسبه می‌شود.
پس اگر شاخص توده بدنی عددی بین:
- ۲۵ تا ۲۹/۹ کیلوگرم بر متر مربع باشد، فرد دارای اضافه وزن
- ۳۰ تا ۳۴/۹ کیلوگرم بر متر مربع باشد، فرد دارای چاقی نوع یک
- ۳۵ تا ۳۹/۹ کیلوگرم بر متر مربع باشد، فرد دارای چاقی نوع دو
- ۴۰ کیلوگرم بر متر مربع یا بیشتر باشد، فرد دارای چاقی نوع سه است.
شاخص توده بدنی خود را محاسبه کنید.
شاخص توده بدنی برای ارزیابی اینکه آیا وزن یک فرد طبیعی است یا خیر استفاده می شود. این شاخص با تقسیم وزن بدن (کیلوگرم) بر مجذور قد بدن (متر) محاسبه می شود. به عنوان مثال، اگر قد شما ۱۶۵ سانتی متر و وزن شما ۷۰ کیلوگرم باشد، شاخص توده بدن شما (۱.۶۵ × ۱.۶۵)/۷۰ یا ۲۵.۷ خواهد بود.
وضعیت بدنی شما
شاخص توده بدنی شما
در نهایت باید توجه کنیم که این معیار به تنهایی ابزاری کافی برای اندازه‌گیری میزان چاقی نیست؛ زیرا این شاخص عواملی مانند نحوه توزیع بافت چربی در بدن را در نظر نمی‌گیرد.
آماری تکان‌دهنده!۳و۲
ژنتیک، دیابت و چاقی۴
تا اینجا متوجه شدیم که با افزایش وزن و چاقی، خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ نیز افزایش می‌یابد.
اما سوالی که ممکن است پرسیده شود این است که آیا خود چاقی می‌تواند ریشه‌ای در ژنتیک فرد داشته باشد؟
در جواب این سوال باید بگوییم که محققان تا این لحظه، ژن اختصاصی که باعث چاقی می‌شود را کشف نکرده‌اند. البته ثابت شده است که ژن‌‌هایی که از والدین به فرزندان به ارث می‌رسند، می‌توانند بر شکل بدن و محل ذخیره‌سازی چربی در بدن‌شان تاثیر بگذارند.
پس میتوان گفت که اگر چه ژنتیک بر میزان چاقی فرد و حتی استعداد وی برای ابتلا به دیابت نوع ۲ تاثیر می‌گذارد، اما مقدار و نوع فعالیت بدنی، همچنین رژیم غذایی روزانه، از مهم‌‌ترین عوامل موثر بر میزان چاقی افراد هستند.
دیابت را بیشتر بشناسیم:
تاثیر سبک زندگی بر چاقی و دیابت۵
مطالعات صورت گرفته نشان می‌دهند که کاهش و البته کنترل مناسب وزن، تاثیر بسیاری در پیشگیری از ابتلا به دیابت نوع ۲ در افراد مستعد دارد.
همچنین، مطالعاتی دیگر نشان داده‌اند که برخورداری از رژیم غذایی سالم و مناسب، فعالیت بدنی منظم و کافی و کنترل وزن می‌تواند خطر ابتلا به دیابت نوع 2 را به میزان قابل‌توجهی کاهش دهد. در پژوهش مذکور مشخص شد که رعایت این موارد، تا ۸۴ درصد در زنان و تا ۷۲ درصد در مردان، در پیشگیری از ابتلا به دیابت نوع 2 موثر بوده است.
تاثیر استرس بر اضافه وزن و دیابت۶
استرس بسیار زیاد و مشکلاتی مانند افسردگی، می‌توانند سبب کاهش تحرک و فعالیت‌های بدنی فرد شوند. در عصر حاضر به دلیل پیشرفت تکنولوژی، فعالیت‌های در وضعیت نشسته بسیار زیاد، استفاده از وسایل نقلیه و اضطراب و نگرانی‌های حاصل از آن، سبب کاهش تحرک و البته پرخوری در بسیاری از افراد شده است. این موضوع باعث افزایش وزن و حتی چاقی شده و در نهایت احتمال ابتلا به برخی از بیماری‌ها مانند دیابت را افزایش می‌دهد.۷
پس به‌طور کلی رابطه میان استرس و چاقی را به این شکل میتوان در نظر گرفت که افزایش یا کاهش هر یک، باعث افزایش یا کاهش دیگری می‌شود و این دو، ارتباطی دوطرفه با یکدیگر دارند.
تاثیر خواب بر چاقی و دیابت۸و۹
شب‌بیداری و کمخوابی به یک رفتار رایج در جامعه مدرن امروز تبدیل شده است. نداشتن خواب منظم و کافی می‌تواند بر سطح قند خون فرد تاثیر مستقیم بگذارد.
لازم به ذکر است که کمخوابی، سبب افزایش کورتیزول، کاهش حساسیت به انسولین و در نتیجه افزایش سطح گلوکز بدن انسان می‌شود.
باید توجه کنیم که همان‌گونه که خواب بر سطح قند خون تاثیر می‌گذارد، سطح قند خون نیز بر کیفیت خواب اثرگذار است! به عنوان مثال؛ مستند به پژوهشی که روی افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ صورت گرفته است، کسانی که سطح قند خون بالایی دارند، از کیفیت خواب پایین‌‌تری برخوردار هستند.
در انتها خوب است بدانیم که کمخوابی سبب بر هم خوردن تعادل هورمون‌های بدن مانند لپتین و گرلین که از وظایف آن‌ها تنظیم اشتها است می‌شود؛ در نتیجه هنگامی که فرد از خواب کافی برخوردار نیست، تولید این هورمون‌ها در بدن وی به هم ریخته، و احساس گرسنگی در او بیشتر می‌شود. این وضعیت، زمینه را برای ابتلا به اضافه وزن، چاقی و بیماری هایی نظیر دیابت فراهم می‌کند.
جمع‌بندی
در دنیای امروز که شرایط زندگی به‌طور پیوسته پیشرفته‌تر و البته پیچیده‌تر می‌شود، بسیاری از افراد به دلیل نداشتن خواب کافی، مواجهه با استرس بسیار زیاد و البته کم‌تحرکی و پرخوری، مستعد اضافه وزن و چاقی و در نتیجه، ابتلا به دیابت نوع ۲ هستند.
در این مطلب تلاش کردیم تا به طور کامل‌تر و البته جزئی‌تر، به بررسی روابط بین دو موضوع دیابت و چاقی بپردازیم.
بیشتر بخوانید
- https://diabetesjournals.org/care/article/48/Supplement_1/S167/157555/8-Obesity-and-Weight-Management-for-the-Prevention
- https://world-heart-federation.org/what-we-do/obesity/#:~:text=Global%20estimates%20suggest%20that%20almost,overweight%20or%20obesity%20by%202025.
- https://time.com/6264865/global-obesity-rates-increasing/
- https://www.medschool.lsuhsc.edu/genetics/louisiana_genetics_and_hereditary_health_care_obesity_and_diabetes.aspx
- https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5556579/#:~:text=Weight%20Management%20of%20Obesity&text=A%205%25%20weight%20loss%20has,adipose%20tissue%20disturbances%20(3).
- https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9362746/
- Klein, Samuel, et al. "Why does obesity cause diabetes?" Cell metabolism 34.1 (2022): 11-20.
- https://www.sleepfoundation.org/physical-health/sleep-and-blood-glucose-levels
- https://www.sleepfoundation.org/physical-health/obesity-and-sleep
